Κάποιος χρησιμοποιεί την παραπάνω γνώση και ικανότητα για να βρει την πραγματική αιτία για μια θετική ή άσχημη κατάσταση. Αυτό ονομάζεται «Γιατί».

Ένα Γιατί είναι το βασικό κακώς κείμενο που βρέθηκε, το οποίο θα οδηγήσει στην ανάκαμψη των στατιστικών. Ένα κακώς κείμενο μπορεί να είναι κάτι που έχει γίνει λάθος, εσφαλμένα ή που λείπει εντελώς.

Μια στατιστική είναι η μέτρηση του αριθμού ή της ποσότητας ενός πράγματος σε σύγκριση με έναν προηγούμενο αριθμό ή μια προηγούμενη ποσότητα του ίδιου πράγματος. Οι στατιστικές μετρούν την ποσότητα ή την ποιότητα της παραγωγής κάποιας δραστηριότητας. Οποιαδήποτε δραστηριότητα μπορεί να μετρηθεί με μια στατιστική που να δείχνει την παραγωγή αυτής της δραστηριότητας.

Ας πούμε, για παράδειγμα, ότι ο αριθμός των πωλήσεων σ’ ένα κατάστημα υποδημάτων έχει πέσει. Κάποιος βρίσκει έναν λόγο ή ένα Γιατί γι’ αυτή την πτώση στις πωλήσεις υποδημάτων. Το κατάστημα διορθώνει αυτό που βρέθηκε. Δύο εβδομάδες αργότερα, η στατιστική για τις πωλήσεις υποδημάτων (αριθμός των υποδημάτων που πουλήθηκαν) στο κατάστημα αυτό έχει βελτιωθεί και έχει ανατραπεί πλήρως η πτωτική πορεία που είχε πριν. Αυτό δείχνει ότι ο λόγος, ή το Γιατί, που βρέθηκε για τον αριθμό υποδημάτων που πουλήθηκαν ήταν σωστός.

Ένα λάθος Γιατί είναι κάτι που αναγνωρίστηκε εσφαλμένα ως κακώς κείμενο, το οποίο, όταν μπει σ’ εφαρμογή, δεν οδηγεί σε ανάκαμψη.

Στο παραπάνω παράδειγμα με τις πωλήσεις του καταστήματος υποδημάτων, ας υποθέσουμε ότι μετά από μερικές εβδομάδες αφού βρέθηκε το «Γιατί», και ενώ προσπαθείς να το «διορθώσεις», η στατιστική του αριθμού πωλήσεων υποδημάτων έπεσε ακόμα περισσότερο. Το «Γιατί» που βρέθηκε δεν οδήγησε στην ανάκαμψη της στατιστικής πωλήσεων υποδημάτων. Επομένως, ήταν ένα λάθος Γιατί.

Μια απλή εξήγηση είναι ένα «Γιατί» που δίνεται ως το Γιατί, το οποίο όμως δεν κάνει εφικτή την ανάκαμψη.

Ας δούμε και πάλι το παράδειγμα με το κατάστημα υποδημάτων: Το Γιατί για τις μειωμένες πωλήσεις υποδημάτων που δόθηκε ήταν: «Οι στατιστικές έπεσαν γιατί ο καιρός ήταν βροχερός εκείνη την εβδομάδα». Και λοιπόν; Πρέπει τώρα να σταματήσουμε τη βροχή; Αυτή η εξήγηση δεν έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση οποιασδήποτε στατιστικής.

Ένα άλλο παράδειγμα μιας απλής εξήγησης θα μπορούσε να είναι το εξής: «Το προσωπικό πνιγόταν στη δουλειά εκείνη την εβδομάδα», που σημαίνει ότι τους επηρέασε κάτι σε μεγάλο βαθμό. Οπότε, μπορεί να δινόταν η εξής εντολή από τον διευθυντή του καταστήματος, ως μια πιθανή «λύση»: «Μην πνίγετε στη δουλειά το προσωπικό». ΑΛΛΑ ΟΙ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΕΣ ΔΕ ΘΑ ΑΝΕΚΑΜΠΤΑΝ. Έτσι, η εξήγηση που δόθηκε δε θα μπορούσε να είναι ένα Γιατί. Δεν οδήγησε στην ανάκαμψη των στατιστικών.

Το πραγματικό Γιατί, που είναι σωστό, όταν βρεθεί και διορθωθεί έχει ως άμεσο αποτέλεσμα τη βελτίωση των στατιστικών.

Όταν διορθωθεί ένα λάθος Γιατί, οι στατιστικές θα χειροτερέψουν ακόμα περισσότερο.

Μια απλή εξήγηση δεν προσφέρει απολύτως τίποτα και τα πράγματα συνεχίζουν να χειροτερεύουν.

Ορίστε ένα άλλο παράδειγμα: Οι στατιστικές σε μια περιοχή έχουν πέσει. Η διερεύνηση αποκαλύπτει ότι κάποιοι ήταν άρρωστοι δύο βδομάδες πριν. Η αναφορά έλεγε: «Οι στατιστικές έπεσαν επειδή μερικά άτομα ήταν άρρωστα». Αυτό ήταν μια απλή εξήγηση, δίνοντας έναν «λόγο», αλλά δεν έλυσε τίποτα. Τι θα μπορούσε να γίνει τώρα; Ας πούμε ότι η εξήγηση αυτή γινόταν δεκτή ως το σωστό Γιατί. Στη συνέχεια εκδίδεται μια εντολή, που λέει: «Όλοι οι άνθρωποι στην περιοχή πρέπει να κάνουν ιατρικές εξετάσεις· και οι μη υγιείς εργάτες δε θα γίνουν δεκτοί. Οι μη υγιείς εργάτες θα απολυθούν». Επειδή αυτό θα ήταν μια διόρθωση για ένα λάθος Γιατί, οι στατιστικές της δραστηριότητας που μετρούν την παραγωγικότητά της κατακρημνίζονται. Οπότε, δεν ήταν αυτό το Γιατί. Ψάχνοντας παραπάνω, βρίσκεται το πραγματικό Γιατί: Το αφεντικό στην περιοχή δίνει εντολές σε λάθος άτομα, οι οποίες όταν ακολουθούνται, βλάπτουν την ατομική παραγωγή κι έτσι οι στατιστικές της παραγωγής τους πέφτουν.

Για να διορθωθεί αυτό, η περιοχή οργανώνεται καλύτερα και το αφεντικό εκπαιδεύεται γρήγορα, ώστε να ξέρει τι γίνεται και να μην εκδίδει λάθος εντολές. Ως αποτέλεσμα, η παραγωγή της περιοχής βελτιώνεται και οι στατιστικές που μετρούν την παραγωγή της περιοχής ανακάμπτουν και αυξάνονται ακόμα περισσότερο. Το σωστό Γιατί οδήγησε στην ανάκαμψη των στατιστικών.

Ορίστε άλλο ένα παράδειγμα: Οι στατιστικές σ’ ένα σχολείο είναι χαμηλές. Ο αριθμός των μαθητών που ολοκληρώνουν τις σπουδές τους στον αναμενόμενο χρόνο είναι πολύ χαμηλός. Γίνεται μια διερεύνηση η οποία έχει ως αποτέλεσμα μια απλή εξήγηση: «Οι μαθητές ήταν απασχολημένοι με τα σπορ». Έτσι, η διεύθυνση του σχολείου λέει: «Τέρμα τα σπορ για τους μαθητές!». Τώρα η στατιστική των μαθητών που ολοκληρώνουν πέφτει ακόμα περισσότερο. Στη συνέχεια ακολουθεί μια νέα διερεύνηση, η οποία καταλήγει σ’ ένα λάθος Γιατί: «Οι μαθητές διδάσκονται με λάθος τρόπο». Η διοίκηση του σχολείου απολύει τον γυμνασιάρχη, που είναι υπεύθυνος για τους μαθητές και τους δασκάλους. Τώρα η στατιστική κατακρημνίζεται.

Τελικά, διεξάγεται μια σωστή διερεύνηση. Προκύπτει ότι για 140 μαθητές υπήρχε μόνο ο γυμνασιάρχης κι ένας καθηγητής! Και ο γυμνασιάρχης είχε επίσης άλλα καθήκοντα! Έτσι, ο γυμνασιάρχης επιστρέφει στη δουλειά του και προσλαμβάνονται δύο επιπλέον καθηγητές, έχοντας έτσι συνολικά τρεις καθηγητές. Οι στατιστικές του σχολείου εκτοξεύονται στα ύψη, γιατί βρέθηκε το σωστό Γιατί.

Αυτά τα τρία είδη των Γιατί εξηγούν όλες τις καταστροφές και τις επιτυχίες σε διοικητικό και οργανωτικό επίπεδο. Μια αυθαιρεσία –μια ψευδής εντολή ή ένα ψευδές δεδομένο που εισάγεται σε μια κατάσταση– πιθανά να είναι απλώς ένα λάθος Γιατί που παραμένει σε ισχύ λόγω κάποιου νόμου ή κανονισμού. Και αν συνεχιστεί αυτό, μια δραστηριότητα που λειτουργεί υπό αυτή την ψευδή εντολή ή δεδομένο θα έχει πολλά προβλήματα και οι στατιστικές που μετρούν την παραγωγή της θα παραμείνουν σε πολύ χαμηλά επίπεδα.

Έτσι, αν θέλεις να χειριστείς σωστά μια άσχημη κατάσταση, θα πρέπει να κατανοήσεις το θέμα της λογικής ώστε να μπορέσεις να βρεις το σωστό Γιατί και θα πρέπει πραγματικά να βρίσκεσαι σε εγρήγορση και να διορθώνεις την κατάσταση όπου έχει βρεθεί ένα λάθος Γιατί.

Στην παγκόσμια τραπεζική σκηνή, όπου υπάρχει συχνά πληθωρισμός, οι διάφορες διατάξεις ή νόμοι όσον αφορά τα οικονομικά πιθανώς δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια ατελείωτη σειρά από λάθος Γιατί. Η αξία των χρημάτων και η χρησιμότητά τους για τον πολίτη μπορεί να μειωθεί σε τέτοιο βαθμό, που να προκύψει μια ολόκληρη φιλοσοφία γύρω από αυτό. Αυτό συνέβη στην αρχαία πόλη της Σπάρτης. Ο Λυκούργος, ένας Έλληνας νομοθέτης, έφτιαξε χρήματα από σίδηρο, που κανείς δεν μπορούσε να τα σηκώσει, κι έτσι δεν μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν. Προσπαθούσε να απαλλάξει τη Σπάρτη από «τα δεινά του χρήματος». Αυτό σταμάτησε τη χρήση χρημάτων εντελώς και τα χρήματα αντικαταστάθηκαν από ανοησίες.

Τα προβλήματα ενός οργανισμού χειροτερεύουν πολύ όταν χρησιμοποιούνται απλές εξηγήσεις (που δεν οδηγούν σε καμία λύση) ή λάθος Γιατί (που κάνουν τις στατιστικές να πέφτουν ακόμη πιο χαμηλά). Η καλυτέρευση ενός οργανισμού προέρχεται από την ανακάλυψη του πραγματικού Γιατί και τη διόρθωσή του.

Το κριτήριο για το αν έχει βρεθεί το πραγματικό Γιατί είναι το εξής: «Όταν διορθώνεται αυτό, ανακάμπτουν οι στατιστικές που μετρούν την παραγωγή μιας περιοχής;». Εάν ανακάμπτουν, τότε το Γιατί ήταν σωστό. Όποια άλλη διορθωτική εντολή είχε δοθεί βάσει ενός λάθους Γιατί θα πρέπει να ακυρωθεί γρήγορα.