Κάθε μέρα και κάθε βδομάδα, ένα άτομο μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπο με πολλές ανεπιθύμητες καταστάσεις στη ζωή του. Καταφέρνει κατά κάποιον τρόπο να ξεπεράσει αυτές τις περιόδους, πεπεισμένος ότι δεν υπάρχουν και πολλά πράγματα που μπορεί να κάνει για να καλυτερεύσει τη ζωή του. Ίσως ένα πρότζεκτ που σχεδίαζε για μήνες στη δουλειά του να μην είχε την αναμενόμενη επιτυχία, ίσως η παραγωγή στο γραφείο να είχε μια κατακόρυφη πτώση για μερικούς μήνες ή ίσως η επέκταση του σπιτιού του να παίρνει περισσότερο χρόνο απ’ ό,τι είχε υπολογίσει αρχικά. Τέτοια πράγματα μπορεί να συμβούν και είναι συνηθισμένες καταστάσεις για πολλούς από εμάς.

Αλλά δε χρειάζεται να συμβαίνουν συνήθως τέτοια πράγματα στη ζωή σου. Μπορείς να ζήσεις μια ευτυχισμένη ζωή και να επιτύχεις τους στόχους σου σε κάθε τομέα της ζωής: στον προσωπικό, στον οικογενειακό, στον εργασιακό και ούτω καθεξής. Οι στόχοι που έχεις ονειρευτεί για τον εαυτό σου μπορούν να επιτευχθούν.

Αν αυτοί οι στόχοι δεν επιτυγχάνονται ή αν βρίσκεσαι σε μια κατάσταση που έχει επιδεινωθεί, υπάρχει μια πραγματική αιτία γι’ αυτό, η οποία μπορεί να εντοπιστεί. Συνήθως, ο κόσμος δε συνειδητοποιεί ότι τα πράγματα, στην πραγματικότητα, προκαλούνται. Δε συμβαίνουν έτσι απλά. Υπάρχουν λόγοι πίσω από όλες τις δυσάρεστες ή δύσκολες συνθήκες και μπορείς να κάνεις κάτι γι’ αυτούς.

Μη γνωρίζοντάς το αυτό, ο Άνθρωπος συχνά βασίζεται στην πεποίθηση ότι η μαγεία ή η τύχη έχει τη δύναμη να επηρεάζει τη ζωή του, ή καταλήγει να μελετάει τ’ αστέρια για να καθορίσει το μέλλον του, πιστεύοντας πραγματικά ότι οι κινήσεις των πλανητών και των αστεριών μπορούν να του πουν τι θα συμβεί στη ζωή του. Τίποτα από αυτά δε βασίζεται στη λογική ή στη γνώση. Πολλοί άνθρωποι απλώς ελπίζουν μάταια (χωρίς να είναι πιθανό να υπάρξει το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα) ότι τίποτα άλλο δε θα πάει στραβά ή παραπλανούν τον εαυτό τους με την πεποίθηση ότι η ζωή είναι μια συνεχής πάλη και «απλώς έτσι έχουν τα πράγματα».

Για παράδειγμα, ένας αγρότης που είχε πολύ μικρή σοδειά μια χρονιά, δεν έχει καμία εξήγηση γι’ αυτό που να βγάζει νόημα. Δεν έχει ιδέα για το γεγονός ότι ο ίδιος προκάλεσε αυτή την κατάσταση. Ωστόσο, αν εξέταζες το θέμα, θα ανακάλυπτες ότι πιο πριν ο αγρότης δεν είχε διατηρήσει ασφαλείς τους σπόρους που επρόκειτο να φυτέψει την άνοιξη, κι έτσι οι σπόροι είχαν υποστεί ζημιά από τα έντομα. Μη συνειδητοποιώντας το αυτό, μπορεί να επινοήσει όλων των ειδών τους περίεργους «λόγους» ή να ρίξει το φταίξιμο στην κακή του τύχη.

Ορίστε ένα άλλο παράδειγμα. Σ’ ένα εργοστάσιο με χαμηλή παραγωγή ο διευθυντής μεταθέτει προσωπικό, προσλαμβάνει νέους εργάτες κ.λπ., σε μια προσπάθεια ν’ αυξήσει την παραγωγή, προτού το εργοστάσιο καταλήξει να χρεοκοπήσει. Μπορεί, όμως, ο διευθυντής να μην έχει τις απαραίτητες ικανότητες για να εξετάσει σε βάθος το πώς λειτουργεί το εργοστάσιο, ώστε να βρει την πραγματική αιτία για τη χαμηλή παραγωγή. Εάν έκανες μια επιθεώρηση στο εργοστάσιο, θα μπορούσες ν’ ανακαλύψεις ότι οι προμηθευτές των πρώτων υλών του εργοστασίου αρνούνταν να τις παραδώσουν επειδή το λογιστήριο που χειρίζεται τα οικονομικά του εργοστασίου δεν πλήρωνε τους λογαριασμούς.

Για να εξετάσεις σε βάθος, να χειριστείς και να βελτιώσεις μια τέτοια κατάσταση σε οποιονδήποτε τομέα της ζωής χρειάζεται να έχεις κάποια επιδεξιότητα όσον αφορά τη διερεύνηση, δηλαδή την ικανότητα να σκέφτεσαι λογικά ή συνετά και να βρίσκεις την πραγματική αιτία του προβλήματος.

Διερεύνηση είναι η επιμελής ανακάλυψη και ταξινόμηση γεγονότων. Όταν κάνεις μια διερεύνηση, αναζητάς και εξετάζεις τις λεπτομέρειες σχετικά με κάτι, προσπαθώντας να μάθεις τα γεγονότα, και ειδικά να βρεις μια αιτία.

Όταν κάνεις μια σωστή διερεύνηση, ανακαλύπτεις την πραγματική αιτία του προβλήματος που αντιμετωπίζεις. Για παράδειγμα, σε έναν οργανισμό θα μπορούσες να παρατηρήσεις ότι η παραγωγή του έχει μειωθεί. Αυτή δεν είναι καλή κατάσταση και θα έπρεπε να διερευνηθεί, ώστε να εντοπιστεί η αιτία της. Οι διερευνήσεις μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν στην προσωπική σου ζωή για να βελτιώσεις καταστάσεις.

Όταν κάνεις μια διερεύνηση, θα πρέπει να αναρωτηθείς: «Τι δεν καταλαβαίνω;», όσον αφορά τις υπάρχουσες συνθήκες που θέλεις να χειριστείς. Θα ανακαλύψεις ότι δύο γεγονότα δε συμφωνούν –που σημαίνει ότι είναι διαφορετικά και είναι αδύνατον να είναι και τα δύο αλήθεια–, επομένως δεν μπορείς να τα καταλάβεις. Έτσι, προσπαθείς να βγάλεις νόημα από αυτά τα δύο γεγονότα: κάνεις ερωτήσεις σχετικά μ’ αυτά τα δυο γεγονότα και βρίσκεις ένα άλλο σημείο που δεν καταλαβαίνεις. Και όταν προσπαθήσεις να κατανοήσεις αυτό το σημείο, βρίσκεις ένα άλλο γεγονός που δεν καταλαβαίνεις. Και κάπου σ’ αυτή την πορεία, θα βρεις τον πραγματικό λόγο για τις συνθήκες που διερευνάς.

Κάθε διερεύνηση πρέπει να εξελίσσεται κατ’ αυτό τον τρόπο: συνεχίζεις να κάνεις ερωτήσεις κάθε φορά που κάτι δε βγάζει νόημα. Μερικές φορές χρειάζεται να κάνεις πολλές ερωτήσεις και μερικές φορές αρκεί μόνο να αναρωτηθείς: «Τι είναι αυτός ο θόρυβος;» για να βρεις την πηγή ενός προβλήματος. Ορίστε ένα παράδειγμα μιας διερεύνησης που γίνεται γρήγορα, επειδή υπάρχει μια περίπτωση έκτακτης ανάγκης: Ένας μηχανικός κάνει βάρδια στο μηχανοστάσιο ενός πλοίου. Καθώς είναι μηχανικός για πολλά χρόνια, χρησιμοποιεί την εμπειρία του όταν παρατηρεί την περιοχή του. Ακούει ένα σφύριγμα που δε θα έπρεπε να υπάρχει, κάτι που είναι αντίθετο με τις φυσιολογικές συνθήκες που επικρατούν σ’ ένα μηχανοστάσιο. Κοιτάζει γρήγορα γύρω στην περιοχή και δε βλέπει τίποτα που να μην είναι φυσιολογικό, εκτός από ένα μικρό άσπρο σύννεφο. Ο μηχανικός συνδυάζει αυτό που βλέπει με αυτό που ακούει και κινείται προς το λευκό σύννεφο, ώστε να το παρατηρήσει καλύτερα. Βλέπει ότι έχει σπάσει μια βαλβίδα κι έτσι σταματά αμέσως τον αγωγό ατμού (ένα σύστημα από σωλήνες που χορηγούν ατμό για θέρμανση και ενέργεια σ’ ένα πλοίο). Το σφύριγμα σταματάει.

Με λίγα λόγια, (α) βρίσκεις ένα τμήμα ενός οργανισμού ή οποιουδήποτε πράγματος διερευνάς που δεν τα πάει καλά, (β) βρίσκεις κάτι που δεν καταλαβαίνεις σχετικά με αυτό και στη συνέχεια (γ) κάνεις ερωτήσεις στους ανθρώπους που βρίσκονται στην περιοχή που συνδέεται με το πρόβλημα ή εξετάζεις την περιοχή για να πάρεις περισσότερες πληροφορίες.

Ακολουθώντας αυτά τα βήματα με αυτή τη σειρά, θα εντοπίσεις την αιτία του προβλήματος, για το οποίο μπορεί στη συνέχεια να γίνει χειρισμός, ώστε η περιοχή να λειτουργεί και πάλι σωστά. Σ’ έναν οργανισμό, μπορείς να εφαρμόσεις απλώς αυτά τα τρία βήματα ξανά και ξανά, κι αυτό συνήθως θα είναι αρκετό για να διατηρηθεί η ομαλή λειτουργία του.

Οι στατιστικές (ένας αριθμός ή ποσότητα που συγκρίνεται μ’ έναν προηγούμενο αριθμό ή ποσότητα του ίδιου πράγματος) παίζουν σημαντικό ρόλο στις διερευνήσεις. Μια στατιστική δείχνει την παραγωγή μιας δραστηριότητας, μιας περιοχής ή ενός οργανισμού, σε σύγκριση με μια προηγούμενη χρονική στιγμή. Αντικατοπτρίζει το εάν η περιοχή αυτή πετυχαίνει τον σκοπό της ή όχι. Εάν οι στατιστικές είναι ανοδικές, βρίσκεται πιο κοντά στην πραγματοποίηση του επιδιωκόμενου σκοπού της, γιατί τα πράγματα σε οποιονδήποτε οργανισμό θα πρέπει να βελτιώνονται και όχι να χειροτερεύουν.

Όταν κάνεις μια διερεύνηση, ψάχνεις να βρεις τις στατιστικές που πηγαίνουν προς τα κάτω (είναι χαμηλότερες). Αυτές, φυσικά, δε βγάζουν νόημα, οπότε κάνεις ερωτήσεις στους ανθρώπους που είναι υπεύθυνοι για την παραγωγή που μετρούν αυτές οι στατιστικές. Στις απαντήσεις τους θα υπάρχει κάτι που δε θα βγάζει νόημα. Για παράδειγμα, μπορεί να πουν: «Δεν μπορούμε να πληρώσουμε τους λογαριασμούς επειδή η Τζόσι έχει πάρει άδεια από τη δουλειά για να κάνει κάποιο μάθημα». Ψάχνεις μόνο για κάτι που δε βγάζει νόημα. Έτσι, κάνεις ερωτήσεις στο άτομο που σου έδωσε αυτή την πληροφορία και επίσης μιλάς στην Τζόσι σχετικά με τους λογαριασμούς. Αργά ή γρήγορα, θα ανακαλύψεις την πραγματική αιτία. Σ’ αυτή την περίπτωση, ας πούμε ότι ανακαλύπτεις ότι η Τζόσι κάνει ένα μάθημα σχετικά με τα λογιστικά, επειδή δεν ήξερε πώς να χειρίζεται σωστά τους λογαριασμούς. Ως αποτέλεσμα, φοβόταν να πληρώσει λογαριασμούς πριν να ολοκληρώσει το μάθημα. Τώρα που βρήκες τη σωστή αιτία, είναι εύκολο για σένα να δεις πώς θα τη χειριστείς. Η εταιρεία στην πραγματικότητα έχει αρκετά χρήματα για να πληρώσει τους λογαριασμούς, και αυτό γίνεται αμέσως, ενώ επιβεβαιώνεις επίσης ότι η Τζόσι ολοκληρώνει την εκπαίδευσή της και ξέρει πώς να χειρίζεται τα λογιστικά.

Καθώς συνεχίζεις να ακολουθείς τα ίχνη των πραγμάτων που δεν καταλαβαίνεις, θα συμβεί ένα από τα εξής δύο πράγματα: Είτε πρόκειται για ένα αδιέξοδο (μια πορεία δράσης που δεν παράγει κανένα αποτέλεσμα) και δε θα μπορείς να συνεχίσεις από κει και πέρα, οπότε επιστρέφεις σ’ ένα προηγούμενο σημείο της διερεύνησης, όπου τα πράγματα είχαν αρχίσει να βγάζουν νόημα, είτε οι ερωτήσεις σου θα φανερώσουν περισσότερες χρήσιμες πληροφορίες. Και, αν προκύψουν περισσότερες πληροφορίες, θα βρεις περισσότερα πράγματα που δεν μπορείς να καταλάβεις, τα οποία μπορείς να διερευνήσεις.

Όταν έρχεσαι αντιμέτωπος με δύο γεγονότα που είναι αντιφατικά (αντίθετα) μεταξύ τους, κάνεις ερωτήσεις σχετικά με αυτά τα δύο γεγονότα και βρίσκεις ένα άλλο σημείο που δεν καταλαβαίνεις. Συνεχίζεις με αυτό τον τρόπο να βρίσκεις πράγματα που δεν καταλαβαίνεις, μέχρι να εντοπίσεις τον πραγματικό λόγο.

Με άλλα λόγια, για να σου δώσουμε μια πιο ξεκάθαρη εικόνα αυτού του πράγματος, η ικανότητα να κάνεις μια διερεύνηση τέτοιου τύπου είναι σαν να βρίσκεις ένα κομμάτι νήματος που είναι εμφανές –κάτι που δεν μπορείς να καταλάβεις–, και ν’ αρχίσεις να τραβάς το νήμα, κάνοντας ερωτήσεις. Καθώς τραβάς το νήμα, εμφανίζεται ένα μικρό γατάκι. Τραβάς το νήμα κάνοντας περισσότερες ερωτήσεις και εμφανίζεται ένας μικρός γορίλλας. Το τραβάς λίγο παραπάνω και εμφανίζεται μια τίγρη. Τώρα, το τραβάς ξανά και ποπό! Έχεις ένα «τανκ τύπου Στρατηγός Σέρμαν» (ένα μεγάλο ισχυρό τανκ που πήρε το όνομά του από έναν διάσημο στρατηγό)! Αυτό είναι που έψαχνες να βρεις: ο πραγματικός λόγος για τη δυσκολία που θέλεις να επιλύσεις.

Βλέπεις, δεν είναι λογικό οι άνθρωποι να είναι τεμπέληδες ή χαζοί. Στη βάση του προβλήματος θα βρεις την πραγματική αιτία του γιατί οι άνθρωποι δεν αναλαμβάνουν καμία δράση σ’ έναν οργανισμό που δεν τα πάει καλά ή για μια αναστάτωση που φαίνεται να μην επιλύεται ποτέ.

Όταν βρεις το «τανκ τύπου Στρατηγός Σέρμαν» μπορείς να αναλάβεις δράση.

Υπάρχει πάντοτε κάποιος λόγος πίσω από μια κακή κατάσταση. Κάνε ερωτήσεις σε όσους σχετίζονται με αυτή την κατάσταση, μέχρι να βρεις την πραγματική αιτία. Ποτέ δε θα είναι κάτι του στιλ: «Η Τζέιν δεν είναι έξυπνη». Μάλλον θα πρόκειται για κάτι του στιλ: «Η Τζέιν προσλήφθηκε ως δακτυλογράφος ενώ δεν ήξερε πώς να δακτυλογραφεί». Ή ότι ο εκτελεστικός (υψηλά ιστάμενο στέλεχος) αυτού του τμήματος απλώς δεν έρχεται ποτέ στη δουλειά.

Ο πραγματικός λόγος για μια στατιστική που είναι χαμηλή είναι πάντα κάτι που μπορεί να γίνει κατανοητό πολύ εύκολα. Και εάν κάνεις αρκετές ερωτήσεις, θ’ ανακαλύψεις την πραγματική αιτία, και τότε μπορείς να κάνεις κάτι το αποτελεσματικό.

Αυτή η τεχνική διερεύνησης, ενώ είναι πολύ απλή, είναι πολύ αποτελεσματική γιατί φέρνει καλά αποτελέσματα. Μπορεί να εφαρμοστεί όταν αντιμετωπίζεις προβλήματα που είναι εύκολο ή δύσκολο να τα κατανοήσεις, έτσι ώστε να μπορέσεις να βρεις τι τα προκαλεί πραγματικά. Αυτό σε βοηθά να τα επιλύσεις.

Όσο εξασκείσαι στις διερευνήσεις, οι ικανότητές σου θα βελτιώνονται. Μπορείς να οξύνεις τις ικανότητές σου και να τις κάνεις πιο αποτελεσματικές, έτσι ώστε να είσαι σε θέση να εντοπίσεις αμέσως κάτι που δεν καταλαβαίνεις και να αναλάβεις δράση. Παρότι οι άνθρωποι δεν έχουν εκ φύσεως αυτή την ικανότητα –δε γεννήθηκαν με αυτή–, μπορείς να την αποκτήσεις πολύ εύκολα.

Για να κάνεις τις διερευνήσεις ακόμη πιο γρήγορα και αποτελεσματικά, θα πρέπει να είσαι σε θέση να καταλάβεις και να εφαρμόσεις τις αρχές της λογικής, ενός θέματος που έχει παρανοηθεί και έχει γίνει περίπλοκο χωρίς κανέναν λόγο. Αυτό δεν ισχύει πλέον. Στο επόμενο άρθρο θα μάθεις βασικά στοιχεία που αφορούν τη λογική.