Moralo wa Leano
Karolo ya bohlokwahadi ya moralo le dipheyo ke taba ya moralo wa leano. Taba ena e tlameha ho akaretswa ka botlalo, ho kenyelletsa le tlhaloso ya lentswe “leano” le hore moralo wa leano o dumellana jwang le dibaka tse ding tsa bookamedi.
Lentswe “leano” le tswa lentsweng la SeGerike, strategos, le bolelang “wa kakaretso,” motho ya etellang pele kapa ya tataisang sesole le ya etsang qeto ya seo masole a tla se etsa. Lentswe strategos ka bolona le entswe ka stratos (lentswe la SeGerike le bolelang “sesole”) le agein (lentswe la SeGerike le bolelang “ho etella”).
“Leano” le hlaloswa e le moralo wa ho tsamaisa mabotho ntweng kapa karolong ya ntwa.
Ho tswa ho moelelo ona wa mantlha, “leano” le boetse le bolela moralo kapa mokgwa wa ho tsamaisa ketso efe kapa efe bakeng sa ho fihlela sepheo kapa sephetho se itseng.
Ona ke mofuta wa ho rala o etswang boemong bo phahameng ba sehlopha kapa khamphani ke baetapele le babusi ba yona. Ke bona ba nang le pono e pharalletseng ya tshebetso yohle, ka hona ke bona ba ka fumanang leano la sehlopha sohle.
Leano le rala meralo e tla fihlella ho hong ho hoholo bakeng sa sehlopha. Le boetse le bontsha mokgwa wa ho sebedisa disebediswa (tjhelete, basebetsi, disebediswa, jwalo-jwalo) ka tsela e bohlale kapa mekgwa e ka sebediswang ho thibela sera kapa ho hlola ditshitiso tse teng e le ho fihlela sephetho.
Hobane leano le rarollwa maemong a phahameng a sehlopha, ke leano le bohareng le sebetsang jwalo ka sekgele se akaretsang mesebetsi ya maemo a tlase ho ona.
Sena sohle se re bolella hore na moralo wa leano ke eng.
O Etsang
Moralo wa leano o fana ka tataiso bakeng sa tshebetso ya maemo ohle a tlase a sehlopha. Maemo a tlase a na le meralo le mananeo a ona le diprojeke. Tsena di nka seo dibaka tsa bona tse nnyane di lokelang ho sebetsana le sona mme meralo ena e menyane e hokahanngwa e le ho thusa ho fihlela sepheo se seholo.
Sena se fana ka lesedi le hlakileng la hore na ke hobaneng moralo wa leano o le bohlokwa haholo le hore na ke hobaneng o lokela ho etswa ke sehlopha sa maemo a hodimo e le hore bookamedi bo ka sebetsa le ho atleha.
Ho etsahalang haeba moralo wa leano o haella? Jwale, ho etsahalang ntweng haeba ho sa etswe moralo wa leano?
Dihlopha tsa masole di ka lwana dibakeng tsa bohlokwa, jwalo ka ho leka ho boloka taolo ya borokgo boo e leng tsela e bonolo ya ho tshela noka kapa sebakeng seo ho nang le masole a mangata a sera a hlokang ho lwantshwa. Dihlopha tsena tsa masole di ka tlohelwa di se na masole kapa disebediswa tse ding ho di tshehetsa. Ka yona nako eo, dihlopha tse ding tsa masole di lwana dibakeng tse hole le moo ntwa e kgolo e etsahalang, kahoo ha ba thuse moo ba hlokahalang teng. Disebediswa le dikoloi di ka fetisetswa sebakeng se fosahetseng kapa tsa se romellwe ho hang. Sephetho e tla ba ditaelo tse thibelang, dipuisano tse sa romelwang dibakeng tse nepahetseng, disebediswa (masole, thepa, dimpho, jwalo-jwalo) tse senyehang le dintwa tse hlolwang. Kantle ho moralo, ha ho na kopano pakeng tsa dikarolo tse fapaneng, kahoo ntho e nngwe le e nngwe e qetella e ferekantswe, e sa hlophiseha ebile e lebisa ho koduwa.
Ke phapang e kaakang dipakeng tsa sena le tshutumetso e matla, e hokahaneng ho fihlela sepheo!
O ya bona hore na leano le ka sebetsa jwang sehlopheng sefe kapa sefe le hore na hobaneng le lokela ho etswa maemong a hodimo. Lentswe la bohlokwa mona ke “etswa.” Le keke la hlokomolohuwa kapa la lahlwa kantle. Ho keke ha nahanwa hore le entswe, empa ntle le bopaki ba hore lehlile le entswe. Moralo wa maano o tlameha ho etswa ebe o tsebiswa bonyane ho maemo a latelang a tlase a bookamedi. Ka tsela ena ho hokahanya le ho phetha ho nepahetseng ho ka etswa.
Morero le Moralo wa Leano
Moralo wa leano o qala ka ho hlokomela hore ho na le bothata bo lokelang ho sebetswa kapa sepheo se lokelang ho fihlelwa. Kamehla o kenyelletsa morero kapa merero e lokelang ho phethahala.
Ha morero o se o fumanehile, meralo ya leano e fapaneng jwale e ka ngolwa ho latela morero ona.
Mohlala, sehlopha sa setjhaba se lekola batho ba toropo mme se fumana hore bothata ho ba bangata ke tlhokahalo e phahameng ya mesebetsi sebakeng sa bona. Sehlopha se etsa qeto ya ho sebetsana le sena, mme, ka morero ona kelellong, se sebetsa moralo wa leano o kenyeletsang ho tlisa mesebetsi e mengata sebakeng seo. Se boetse se sebetsa meralo ya ho eketsa le ho ntlafatsa thuto ya batho ba baholo hore batho ba moo ba ithute malebela a matjha.
Taba ya mantlha, ditho tse mmalwa tsa sehlopha sa setjhaba di hlophisa dikopano dipakeng tsa dikhamphani tse batlang basebetsi le batho ba setjhaba ba batlang mesebetsi. Ka dipheyo tsa thuto, ditho tse ding tsa sehlopha sena sa setjhaba di ikopanya le ho tlisetsa setjhaba dikolo tse fapaneng tsa thuto le mananeo a thupelo. Mehato ena le tse ding tse ho moralo ona di tla thusa ho ntlafatsa boemo ba mosebetsi toropong le ho tlisa ntlafatso boemong bo teng (tsela eo dintho di tsamayang ka yona h ona jwale).
Ha ele hantle, LEANO HO KA THWE KE MOKGWA WA HO ETSA DINTHO KA NEPO LE KA POTLAKO HO FIHLELA MORERO BOKAHOHLENG BA NNETE BA TLHAHO KA LEBELO HAPE HO SE NA FLUBS (DIPHOSO).
Moralo wa leano ofe kapa ofe o ka kenyelletsa diketso tse kgolo tse tla sebetswa ke dikarolo tse fapaneng tsa sehlopha ho fihlella morero. Tsena di fanwa ka mantswe a akaretsang, hobane ke polelo ya qaleho ya meralo e seng e entswe. Ho tswa ho tsona, meralo e menyane, e mekgutshwanyane e ka ntlafatswa. Empa dintho tsena kaofela di tlameha ho dumellana.
Mohlala:
Bothata bo lokelang ho sebetswa: Khampani ya pampiri ya ABC esale e na le mola o atlehileng wa dihlahiswa tsa pampiri mme e ntse e tswela pele ho di hlahisa. Empa e sebetsana feela le bareki ba yona ba kamehla. Ha e tswe ho ya batla bareki ba batjha. Ka lebaka leo, khamphani e ntse e senyeha kapele mme batsamaisi ba yona ba a tloha ho ya sebeletsa dikhamphani tse ding moo ho nang le monyetla o mong wa keketseho (keketseho ya palo kapa mofuta wa mosebetsi oo khamphani kapa kgwebo e e etsang).
Morero: Beha khamphani ya pampiri moo e etsang dikarolo tsohle tsa mosebetsi wa yona e fihlellang bareki bohle ba yona, ba kgale le ba batjha, bakeng sa thekiso e phahameng ya dihlahiswa tse teng le tse ntjha. Khamphani e tswela pele ho sebetsana le bareki ba yona ba kamehla mme e rekisa le ho feta kahoo e eketsa tjhelete eo khamphani e e fumanang. Ka diketso tsena tsohle, e haha botumo ba yona (maikutlo ao batho ba nang le ona) e le kgwebo e atlehileng, ya sejwale-jwale e fumanang tjhelete mme, hobane e ntse e tswela pele ho hola, e na le menyetla ya ho hola.
Moralo wa leano: Moralo wa leano, o ipapisitseng le se hlokang ho sebetswa le morero, o ka tsamaya ka mokgwa o tjena:
1. Ketso ya bohlokwa ka ho fetisisa e hlokahalang ho emisa ho senyeha ke ho qala setsi se setjha sa thekiso. Empa khamphani e tlameha ho etsa sena ntle le ho emisa mesebetsi efe kapa efe ya thekiso e etsahalang hona jwale mme ho keke ha fediswa dikarolo tse ding tsa khamphani. Setsi se setjha sa thekiso se qala ka ho fumana bareki ba batjha bakeng sa mola wa jwale wa dihlahiswa ho tloha (a) mabenkeleng a rekisang dihlahiswa tsa pampiri, (b) dikgwebo tse kgolo tse rekisang dihlahiswa tsa pampiri mabenkeleng le (c) odara ya mangolo, mokgwa wa ho rekisa dintho tseo batho ba kgethang seo ba se batlang, hangata ho tswa lethathamong, ebe ba di romellwa ka poso. Barekisi ba rekisang ba kileng ba sebetsa kgwebong pele le ba nang le ditlaleho tse ntle tsa tlhahiso (ditlaleho tsa hore na motho o hlahisitse bokae ka mofuta o itseng wa mosebetsi) ba tla hloka ho hirwa ho tsamaisa karolo ka nngwe. Baemedi ba bang ba bangata ba ditsebi tsa thekiso ba tla hloka ho fumanwa. Bana ba ka hirwa ka moputso o tlase wa mantlha mme ba etsa tjhelete e ngata ho dikhomishini (tjhelete e eketsehileng e lefuwang ho motho ho latela hore na o rekisitse bokae). Diketsahalo tsena tsa thekiso di ka eketswa le ho haswa sebakeng se seholo le ho feta ka ho hira batsamaisi sebakeng se seng le se seng, ditsibi tsa thekiso tse qalang ba bang ba rekisang esita le barekisi ba ntlo-le-ntlo. E le karolo ya moralo ona, ditshebetso tsa khomishene le disebediswa tsa thekiso di tla hloka ho sebetswa, hammoho le mekgwa ya papatso le ho etsa dihlahiswa di tsebahale ka dintho tse kang dipehelo, dipapatso, mehlala ya mahala, jj. Dintho tsena kaofela di tlameha ho etswa hang-hang ho eketsa thekiso kapele, ho thibela tahlehelo e eketsehileng le ho eketsa phaello ya khamphani.
2. Ha mehato ena e ka kahodimo e ntse e etsahala, ditlaleho tsa thekiso le tlhahiso ya basebetsi ba teng di hloka ho hlahlojwa. Basebetsi bafe kapa bafe ba sa hlahiseng letho ba tla lelekwa e le hore khamphani e boloke feela ba hlahisang ditholwana. Rekoto tsa khamphani tsa tjhelete e fumanweng le tjhelete e sebedisitsweng di hloka ho hlahlojwa mme haeba sena se bontsha hore ho utswa ho hong ho etsahetse, sena se tla hloka ho sebetswa ka bohato bo nepahetseng ba molao. Ka mantswe a mang, basebetsi le ditshebetso di tlameha ho hlahlojwa ka botlalo le ho lokiswa ha ho hlokahala, ha ho ntse ho eketswa tlhahiso.
3. Dipatlisiso di hloka ho nkuwa ho bareki ba ntseng ba le teng le bareki ba batjha ho fumana hore na ke dihlahiswa dife tsa pampiri tseo batho ba di batlang kapa ba tla di reka. Ho latela diphetho tsa dipatlisiso, mola o motjha wa dihlahiswa tsa pampiri o ka ntshetswa pele, wa hlahiswa, wa bapatswa le ho rekiswa dibakeng tse ngata. Lenaneo la ho theha mola o motjha wa thepa le tla hloka ho akaretsa ho hlophisa lefapha le letjha la tlhahiso (ho kenyeletsa le babusi ba yona, baqapi le basebetsi) hammoho le metjhini e meng kapa disebediswa tse hlokahalang. Lenaneo le boetse le hloka ho kenyelletsa sepheyo sa ho sebetsana le dikamano tsa setjhaba (ketso ya ho boloka kapa ho ntlafatsa maikutlo a mofuthu pakeng tsa sehlopha le batho ba ka ntle ho sehlopha). Mme le lokela ho kenyelletsa dintho tse lokelang ho etswa ho bapatsa le ho sutumelletsa dihlahiswa tse ntjha le tsa kgale bakeng sa thekiso e phahameng ya bobedi ba tsona. Moralo ona o ka kenyeletsa le mekgwa ya ho tsebahatsa hore khamphani haesale e le moetapele ho hlahiseng dihlahiswa tse ntjha tsa pampiri, ka hona ho na le menyetla e mengata ya babusi ba ikemiseditseng ho atolosa.
Moralo wa leano o jwalo o lokisa boemo bo bobe boo khamphani e leng ho bona. O boetse e theha sebaka se nang le phaello e ngata haholo ebile e holang bakeng sa bokamoso ba khamphani yohle.
Ho tswa ho moralo ona wa leano, ho rala ka bohlale ho ka etswa. Moralo wa bohlale o bolela ho nka dipehelo tse kgolo tsa morero le ho di etsa diketso tse nnyane tse hlakileng le tse tobileng, e le hore moralo wa leano o phethwe.
Ho tla ba le batho ba bangata ba sebetsang ka sena mme kaofela ba tla tlameha ho utlwisisa morero le ho dumellana le meralo ena. Motho e mong ya balang meralo e jwalo a kanna a se bone bohlokwa ba yona ntle le haeba a utlwisisa maemo a teng ka hara khamphani le sepheyo se akaretsang seo morero wa leano o lokelang ho sebetsana le sona. Ka sena, ba ka etsa moralo wa bona wa mahlale.
Ho tlwaelehile haholo tshebetsong ya moralo wa maano ho fumana hore dipheyo tse ding tsa mahlale di hloka ho fetolwa kapa ho eketswe tse ntjha. Dipheyo tse ding di hloka ho tloswa lenaneong hobane ha di hlokahale. Tsamaiso e bohlale ya moralo wa leano e hloka bokgoni le kutlwisiso, ka hona sena se a dumellwa.
Tlhaloso e kahodimo e bontsha tatelano e etswang ho ntshetsapele moralo wa leano, ho qala ka sepheyo se setle seo diketso tse ding di ka hokahanngwang le sona. Ebe mohato wa leano o hlokahalang ho fihlela morero o ka sebetswa. Mme qetellong, meralo e bohlale ya ho tlisa meralo ya maano tshebetsong e ka latela.
Ka tsela ena, sehlopha se ka atleha mme sa tswela pele. Ha matla le mabotho ohle a hokahanngwa e le hore a sutumelle pele hammoho, ho ka etswa matla a maholo.
Kahoo o bolela morero mme ho tloha moo o hlahise hore na ho tla sebediswa leano lefe ho phethahatsa morero. Sena se theha kgokelo ho tloha ho morero ho isa sebakeng sa moralo o bohlale.
Ha moralo wa leano le morero wa ona o se o rarollotswe, o nkuwa ke boemo bo latelang ba ho laela mme o fetolwe moralo o bohlale.
Leano Kgahlano le Moralo o Bohlale
Leano le fapana le mahlale.
Ena ke ntlha e tlamehang ho utlwisiswa ka botlalo ke maemo a fapaneng a botsamaisi.
Ho na le phapang e kgolo haholo dipakeng tsa moralo wa leano le leano la bohlale.
Ho rera ka mokgwa o bohlale ho sebediswa ho hapa ntho e nnyane, jwalo ka ntwa, mme ho sebediswa meralo wa leano ho hapa ntwa e felletseng.
Moralo wa leano ke moralo wa bolelele bo boholo, ho nnetefatsa katleho mme moralo o bohlale o bolela hore na ke mang ya lokelang ho suthisa eng ho e isa kae le ho nepahetseng ho hlokang ho etsahala ka nako eo.
Moralo o bohlale o tlameha ho hokahana le ho phethahatsa moralo wa leano. Mme o tlameha ho etsa sena ka dipheyo tse hlakileng, tse ka kgonehang.
Ha e le hantle, hoo ke botsamaisi.
Ho Kwala Dipakeng tsa Morero le Maano
Phoso e le nngwe e atisang ho etswa ke basebetsi ba sa rutehang ke ho tloha ho morero ho tlolela ho moralo o bohlale, mme ho se be le moralo wa leano. Sena se ke ke sa sebetsa hobane moralo o bohlale o tlameha ho hokahanngwa le moralo wa leano hore o atlehe.
Taba e lokelang ho utlwisiswa mona ke hore moralo wa leano o baka moralo o bohlale. Leano le tlameha ho sebetswa e le hore morero o ka phethahala. Ho ipapisitswe le leano leo, o tlaleha mehato e lokelang ho etswa ho phetha moralo. Empa haeba o leka ho tlola ho tloha ho morero ho ya ho mahlale, o hlokomoloha leano, meralo ya hao e ke ke ya fihlela sephetho se hlokwang.
Ka hona dipakeng tsa morero le mahlale ho na le mohato wa ho rala leano kamehla. Re ka re moralo wa leano ke mokgwa wa ho etsa hore morero o sebetse.
Ha e le hantle ke moralo o amanang le ho ba masene (bohlale le ho ba le maikutlo a matle).
Motho a ka tseba tsohle ka morero mme a ka tla le merero e mengata ya maano e amanang le yona. Mme mohlomong dipheyo di tla sebetsa, ka botsona. Empa morero o loketse ho sebetsana le ho hong. Kahoo haeba ho se na mokgwa wa ho etsa sena, mathata a tshwanang a ka tswela pele ho ba teng.
Ho beha borokgo ba sebele moo (leano) dipakeng tsa morero le mahlale ho bolela hore morero o tla atleha.