Παρατήρηση είναι η ενέργεια του να παρατηρείς ή να εξετάζεις προσεκτικά τα πράγματα. Είναι κάτι που κάνεις κάθε μέρα, αλλά μόνο και μόνο επειδή τα μάτια σου κοιτάνε κάτι αυτό δε σημαίνει ότι το έχεις παρατηρήσει στην πραγματικότητα. Η παρατήρηση περιλαμβάνει την πλέον προσεκτική μελέτη των πραγμάτων που παρατηρείς, και όταν ψάχνεις να βρεις τον συναισθηματικό τόνο ενός ατόμου, η παρατήρηση είναι το μόνο που χρειάζεται για να ξέρεις με ακρίβεια πού βρίσκεται στην Τονική Κλίμακα των Συναισθημάτων.

Η Τονική Κλίμακα είναι ένα εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο που θα σε βοηθήσει να προβλέψεις πώς θα συμπεριφερθεί ένα άτομο και τι θα κάνει. Αλλά, για να το κάνεις αυτό καλά, θα πρέπει να είσαι ικανός να αναγνωρίζεις τη θέση του ατόμου στην κλίμακα απλώς κοιτάζοντάς το για λίγο.

Είναι πολύ εύκολο να εφαρμόσεις την Τονική Κλίμακα όταν το άτομο είναι θορυβώδες ή εκδηλώνει εμφανώς τη συναισθηματική του κατάσταση.

Για παράδειγμα, θα μπορούσες να δεις ότι κάποιος ήταν θυμωμένος χθες βράδυ επειδή άρχισε να φωνάζει και πέταξε ένα βιβλίο στην άλλη άκρη του δωματίου. Είναι απλό. Ή ας πούμε ότι είδες τη Μαίρη να ξεσπάει σε δάκρυα. Προφανώς αυτό αναγνωρίζεται εύκολα ως ο συναισθηματικός τόνος της θλίψης.

Αλλά τι γίνεται με το τονικό επίπεδο ενός ατόμου σε μια μεγάλη χρονική περίοδο. Αυτό δεν είναι οι συνήθεις καλοί τρόποι και οι απαντήσεις που μαθαίνει ένα άτομο, όπως το να απαντά «Καλά», όταν τον ρωτούν πώς είναι. Αυτό ονομάζεται κοινωνικός τόνος. Κοινωνικός, σε αυτή τη χρήση, είναι ο τρόπος με τον οποίο συμπεριφέρονται και ενεργούν οι άνθρωποι απέναντι σε άλλους, όταν είναι μαζί τους. Ένα άτομο χρησιμοποιεί τον κοινωνικό τόνο για να παρουσιάσει τον εαυτό του σε άλλους, και αυτός ο τόνος εξαρτάται από την εκπαίδευσή του και τη συμπεριφορά που έχει μάθει από τους φίλους του ή από την οικογένειά του. Από την άλλη πλευρά, πίσω από τον κοινωνικό τόνο ενός ατόμου βρίσκεται το πραγματικό του τονικό επίπεδο – αυτό στο οποίο βρίσκεται στην καθημερινή του ζωή. Με εξάσκηση, μπορείς να διακρίνεις τον κοινωνικό τόνο και να παρατηρήσεις το πραγματικό τονικό επίπεδο του ατόμου.

Πώς το κάνεις αυτό; Το κάνεις με τον μόνο τρόπο με τον οποίο μπορείς να αντιληφθείς οτιδήποτε: παρατηρείς το ολοφάνερο. Κοιτάς κάτι απλώς όπως είναι, όπως υφίσταται στην πραγματικότητα. Η ικανότητα να παρατηρείς το ολοφάνερο είναι εύκολη για να την αποκτήσεις.

Πώς διδάσκεις σε κάποιον να δει τι υπάρχει εκεί; Ένας τρόπος είναι να βάλεις κάτι εκεί για να το δει και να του ζητήσεις να σου πει τι βλέπει. Ένα άτομο μπορεί να εξασκηθεί σ’ αυτό μόνο του ή ως μέλος μιας ομάδας, όπως, για παράδειγμα, σε μια τάξη. Όταν είναι μόνο του, θα μπορούσε απλώς να επιλέξει ένα άτομο ή αντικείμενο και να παρατηρήσει τι υπάρχει εκεί.

Ένας δάσκαλος που θέλει να διδάξει τους μαθητές πώς να παρατηρούν, θα ζητούσε από έναν από τους μαθητές να σηκωθεί στο μπροστινό μέρος της αίθουσας και να βάλει τους υπόλοιπους μαθητές να τον παρατηρήσουν. Ο δάσκαλος στέκεται δίπλα και ρωτάει τους μαθητές:

«Τι βλέπετε;»

Η πρώτη απάντηση θα μπορούσε να είναι κάτι σαν κι αυτό:

«Λοιπόν, βλέπω ότι αυτός έχει πολλές εμπειρίες».

«Αλήθεια; Πώς το κάνεις αυτό; Μπορείς πραγματικά να δεις τις εμπειρίες του; Τι βλέπεις εκεί;»

«Λοιπόν, από τις ρυτίδες γύρω από τα μάτια και το στόμα του μπορώ να πω ότι έχει πολλές εμπειρίες».

«Εντάξει, αλλά τι βλέπεις;»

«Α, κατάλαβα. Βλέπω ρυτίδες γύρω από τα μάτια και το στόμα του».

«Ωραία!»

Ο δάσκαλος δε δέχεται τίποτα που να μην είναι άμεσα ορατό.

Ο μαθητής αρχίζει να το αντιλαμβάνεται και λέει: «Λοιπόν, μπορώ στ’ αλήθεια να δω ότι έχει αυτιά».

«Εντάξει, αλλά από εκεί που κάθεσαι μπορείς να δεις και τα δύο αυτιά αυτή τη στιγμή, καθώς τον κοιτάζεις;»

«Ε, όχι».

«Εντάξει. Τι βλέπεις;»

«Βλέπω ότι έχει ένα αριστερό αυτί».

«Ωραία!»

Οι εικασίες ή οι ιδέες δεν αρκούν – μόνο ό,τι είναι ορατό με τα μάτια.

Αυτό που προσπαθείς να επιτύχεις μ’ αυτή την άσκηση είναι να μάθεις απλώς να παρατηρείς το προφανές. Γίνεται για να σε βοηθήσει να είσαι σε θέση να μπορείς να παρατηρήσεις ένα άλλο άτομο ή ένα αντικείμενο και να βλέπεις αυτό ακριβώς που υπάρχει εκεί. Όχι να αποφασίζεις για το τι θα μπορούσε να υπάρχει εκεί. Απλώς, ό,τι υπάρχει εκεί, ορατό και εμφανές στο μάτι, όταν κοιτάς.

Αυτή είναι μια άσκηση που μπορείς να κάνεις μόνος σου οποιαδήποτε ώρα της ημέρας, οπουδήποτε κι αν βρίσκεσαι, όπως σ’ ένα λεωφορείο ή τρένο, σ’ ένα εστιατόριο, στον δρόμο ή στη δουλειά.

Μπορείς να αποκτήσεις μια καλή ιδέα για τον πραγματικό τόνο ενός ατόμου, κοιτάζοντας τι κάνει με τα μάτια του.

Στην απάθεια, θα δίνει την εντύπωση ότι κοιτάζει απευθείας ένα συγκεκριμένο αντικείμενο για κάποια λεπτά χωρίς διακοπή. Μόνο που ούτε καν βλέπει το αντικείμενο. Δεν έχει καμία επίγνωση γι’ αυτό το αντικείμενο. Εάν άφηνες να πέσει μια τσάντα επάνω στο κεφάλι του, η κατεύθυνση των ματιών του πιθανόν θα παρέμενε ίδια.

Στη θλίψη, το άτομο δείχνει θλιμμένο και συνήθως κατευθύνει τα μάτια του προς τα κάτω στο πάτωμα, τις περισσότερες φορές.

Στον φόβο, το άτομο δεν μπορεί να σε κοιτάξει. Οι άνθρωποι είναι πολύ επικίνδυνοι για να τους κοιτάξει. Υποτίθεται ότι σου μιλάει, αλλά κοιτάζει πέρα προς τ’ αριστερά. Έπειτα ρίχνει μια γρήγορη ματιά στα πόδια σου, μετά πάνω από το κεφάλι σου (έχεις την εντύπωση ότι περνάει ένα αεροπλάνο από πάνω σας), αλλά τώρα κοιτάζει πίσω απ’ τον ώμο του. Κοιτάζει εδώ και κοιτάζει εκεί, από το ένα μέρος στο άλλο. Θα κοιτάζει οπουδήποτε αλλού εκτός από εσένα.

Μετά, στον θυμό, θα κοιτάζει προσεκτικά μακριά από εσένα για να μην επικοινωνεί μαζί σου. Όταν το άτομο είναι λίγο πιο ψηλά στην Τονική Κλίμακα, θα σε κοιτάζει ευθέως, αλλά όχι πολύ ευχάριστα. Θέλει να στρέψει την αναστάτωσή του προς εσένα, ειδικά αν βρίσκεται στον θυμό.

Έπειτα, στην ανία, τα μάτια του ατόμου θα περιφέρονται τριγύρω και πάλι, αλλά όχι τόσο γρήγορα ή ανήσυχα όσο στον φόβο. Επίσης, δε θα αποφεύγει να σε κοιτάξει. Θα σε περιλαμβάνει ανάμεσα στα πράγματα που κοιτάζει.

Μ’ αυτά τα δεδομένα, και έχοντας κάποια δεξιότητα στην παρατήρηση των ανθρώπων, μπορείς μετά να εξασκηθείς σε δημόσια μέρη όπου υπάρχουν πολλοί άνθρωποι. Άρχισε να μιλάς σε αγνώστους. Απλώς σταμάτησέ τους και ζήτησέ τους οδηγίες ή κάτι τέτοιο. Τότε μπορείς να εντοπίσεις γρήγορα το επίπεδο του κάθε ατόμου στην Τονική Κλίμακα. Το κάνεις αυτό για να εξασκηθείς και να βελτιώσεις τις ικανότητές σου.

Ένας ακόμα καλύτερος τρόπος για να το κάνεις αυτό είναι να έχεις μια σειρά ερωτήσεων για κάθε άτομο, κι ένα πινακίδιo με κλιπ για να γράφεις απαντήσεις, σημειώσεις κ.λπ. Είναι σαν να κάνεις μια δημοσκόπηση για κάποιον, αλλά ο πραγματικός σκοπός τού να μιλάς σε ανθρώπους είναι να εντοπίσεις τα επίπεδά τους στην Τονική Κλίμακα – για να βρεις με ακρίβεια τους πραγματικούς και τους κοινωνικούς τους τόνους. Μπορείς να σκεφτείς μερικές ερωτήσεις να τους κάνεις που θα διαπερνούσαν την κοινωνική τους εκπαίδευση και μόρφωση, έτσι ώστε οι πραγματικοί τους τόνοι να γίνουν προφανείς.

Εδώ είναι μερικά δείγματα ερωτήσεων γι’ αυτή την άσκηση:

«Ποιο είναι το πιο προφανές πράγμα σχετικά με μένα;»

«Ποια ήταν η τελευταία φορά που έκοψες τα μαλλιά σου;»

«Νομίζεις ότι οι άνθρωποι δουλεύουν τώρα τόσο πολύ όσο δούλευαν πριν 50 χρόνια;»

Στην αρχή το κάνεις απλώς για να εντοπίσεις τον τόνο του ατόμου από τον οποίο παίρνεις συνέντευξη, και θα έχεις πολλές περιπέτειες ενώ το κάνεις αυτό!

Αργότερα, καθώς αποκτάς αυτοπεποίθηση σχετικά με το να σταματάς αγνώστους και να τους κάνεις ερωτήσεις, προστίθενται οι εξής οδηγίες:

«Πάρε συνέντευξη από δεκαπέντε τουλάχιστον άτομα. Με τον καθένα από τους πέντε πρώτους, ταίριαξε με τον τόνο τους αμέσως μόλις τον εντοπίσεις. Στους επόμενους πέντε, πέσε κάτω από τον δικό τους πραγματικό τόνο και δες τι θα συμβεί. Μετά, στους πέντε τελευταίους που τους παίρνεις συνέντευξη, υιοθέτησε έναν υψηλότερο τόνο απ’ τον δικό τους».

Για παράδειγμα, ας πούμε ότι το άτομο που σταματάς λέει με θυμωμένο τρόπο: «Βεβαίως, θα απαντήσω στις ερωτήσεις σου, έτσι κι αλλιώς πρέπει να περιμένω τον γερανό, γιατί το ηλίθιο αυτοκίνητό μου χάλασε!».

Για να ταιριάξεις με τον θυμωμένο τόνο του, θα μπορούσες να απαντήσεις επίσης με θυμωμένο ύφος στη φωνή: «Τι πάει στραβά με τον κόσμο σήμερα και οι άνθρωποι κατασκευάζουν αυτοκίνητα που χαλάνε! Δε φτιάχνουν καλά προϊόντα όπως παλιά!».

Και μετά συνέχισε, ταιριάζοντας με τον τόνο του καθώς κάνεις τις ερωτήσεις.

Τι κερδίζει κανείς από αυτές τις ασκήσεις; Αρχικά, μπορείς να αυξήσεις την ικανότητά σου να επικοινωνείς με τον οποιονδήποτε.

Στην αρχή, μπορεί να είναι κανείς επιλεκτικός σχετικά με το είδος των ανθρώπων που σταματά. Θα μπορούσες να σταματάς και να μιλάς μόνο σε ηλικιωμένες κυρίες ή να προσέχεις να μη μιλήσεις σε κανέναν που να φαίνεται θυμωμένος ή να μιλάς μόνο σε ανθρώπους που φαίνονται καθαροί. Αλλά αφού κάνεις την άσκηση για λίγο διάστημα, θα σταματάς απλώς το επόμενο άτομο που έρχεται, ακόμα κι αν μοιάζει σαν να έχει μια σοβαρή ασθένεια και μπορεί να είναι πολύ επικίνδυνο.

Η ικανότητά σου να παρατηρείς πραγματικά τους ανθρώπους ανεβαίνει ψηλά και ένας άγνωστος γίνεται απλώς ένα άλλο άτομο που μπορείς να του μιλήσεις. Γίνεσαι πρόθυμος να εντοπίζεις ακριβώς που βρίσκεται ένα άτομο στην Τονική Κλίμακα χωρίς σύγχυση ή δισταγμό.

Μπορεί επίσης να γίνεις πολύ καλός στο να κάνεις ερωτήσεις σε καθέναν από τους συναισθηματικούς τόνους και να επικοινωνείς με αυτοπεποίθηση, πράγμα που είναι πολύ χρήσιμο στη ζωή. Είναι, επίσης, κάτι πολύ διασκεδαστικό.

Το να μπορείς να αναγνωρίζεις το τονικό επίπεδο των ανθρώπων απλώς κοιτώντας τους είναι μια ικανότητα η οποία μπορεί να σου δώσει τεράστιο πλεονέκτημα στις συναναστροφές σου με άλλους. Είναι μια ικανότητα που αξίζει τον χρόνο και τον κόπο.